Circulaire ontmanteling Prinsenhof A

Hoogwaardig hergebruik

Prinsenhof A, een negen verdiepingen tellend gebouw uit de jaren ‘80, was niet ontworpen met hergebruik in gedachten. Toch heeft Lagemaat het gebouw zorgvuldig ontmanteld, waarbij maar liefst 7.400 m2 vloeroppervlak en gevelelementen een nieuwe bestemming krijgen. Het gebouw maakt plaats voor meer groen in de omgeving, terwijl de vrijgekomen materialen hoogwaardig worden hergebruikt in nieuwe projecten.

Duurzaam en innovatief

De provincie Gelderland was op zoek naar een partij die niet alleen kon slopen, maar ook circulair hergebruik kon toepassen. Lagemaat, in samenwerking met architectenbureau cepezed uit Delft, presenteerde een plan waarin zowel de demontage als herbestemming centraal stonden. Cepezed ontwierp een architectonisch plan waarbij vrijwel alle ruwbouw betonelementen – zoals kanaalplaatvloeren en gevelelementen – uit Prinsenhof A werden hergebruikt.

Om dit mogelijk te maken, werd de betonconstructie van het gebouw digitaal ingemeten en vertaald naar 3D-tekeningen in Revit, die vervolgens in een BIM-model werden verwerkt. Dit innovatieve en duurzame plan overtuigde de provincie Gelderland, waarna het project werd gegund aan het team van Lagemaat en cepezed.

Circulaire economie

Het circulair delven van Prinsenhof A past binnen de doelstellingen van de Rijksoverheid om in 2050 een volledig circulaire economie te realiseren. Betonproductie is wereldwijd verantwoordelijk voor ongeveer 8% van de CO₂-uitstoot, waardoor het hergebruiken van bestaande betonelementen een enorme milieuwinst oplevert. Lagemaat heeft hier optimaal op ingespeeld door materialen niet te vernietigen, maar als bouwstenen voor de toekomst te gebruiken.

Bij de ontmanteling van Prinsenhof A zijn onder andere betonnen kanaalplaten, gevelplaten en andere prefab bouwonderdelen zorgvuldig uit het gebouw gehaald. Dit leverde 17.000 ton aan materialen op, waarvan 12.000 ton beton. Door deze materialen opnieuw in te zetten, wordt er 3.500 ton CO₂ bespaard.

Het 12R-model van Insert

Voor de demontage en het hergebruik van donormateriaal in nieuwbouwprojecten hanteert Lagemaat het 12R-model van Insert. Dit model is ontwikkeld door een consortium van elf circulaire sloopbedrijven, waaronder Lagemaat als een van de founding partners.

De circulariteitsladder dient als prestatie-instrument om bouwmaterialen slimmer te benutten, hun levensduur te verlengen en restmateriaal optimaal in te zetten. Binnen de Lagemaat-systematiek is deze methode verder verfijnd tot een 14R-model, waarbij vooral de recyclemethodes zijn uitgesplitst op basis van circulariteitsgehalte: downcycle, recycle en upcycle. Met deze aanpak zet Lagemaat een nieuwe standaard in circulair demonteren en remonteren.

Van kantoor naar Circulair Centrum

Op een tasveld in Heerde liggen de geoogste kanaalplaten van het Prinsenhof nu opgeslagen, in afwachting van hun herbestemming in het Circulair Centrum Nederland. Een aanzienlijk deel van de geoogste materialen uit Prinsenhof A krijgt hier een nieuwe bestemming. Dit innovatieve gebouw wordt een kennis- en onderzoeksinstituut waarin expertise en praktijkervaring worden gedeeld met de sector. De hoogbouw biedt ruimte aan innovatie en samenwerking, terwijl de begane grond en eerste verdieping gericht zijn op werken, leren en ontwikkelen.

Legoliseren

Bij Lagemaat hanteren we een nieuwe kijk op slopen: ‘legolisering’ van de bouw. Dit betekent dat gebouwen worden gezien als een depot van herbruikbare materialen. In plaats van een gebouw simpelweg af te breken, documenteren we zorgvuldig welke materialen vrijkomen en zoeken we naar de beste nieuwe toepassing. Door deze methode toe te passen bij Prinsenhof A, kon maar liefst 92% van de materialen opnieuw gebruikt worden. Dit resulteerde in een project dat niet alleen duurzaam, maar ook economisch rendabel is.

Samenwerking

Om de eigenschappen van de geoogste materialen te garanderen, werkt Lagemaat samen met verschillende partijen. Zo zijn er drukproeven en belastingtests uitgevoerd op de kanaalplaatvloeren van Prinsenhof A. Uit deze tests bleek dat de platen twee keer sterker zijn dan oorspronkelijk geregistreerd, waardoor ze zonder kwaliteitsverlies opnieuw gebruikt kunnen worden. Om dit verder te onderbouwen, overlegt Lagemaat met de producent van de vloerplaten en zoekt het bedrijf internationale samenwerking met universiteiten voor aanvullende druksterktemetingen.

Binnen het samenwerkingsverband ReCreate doet Lagemaat, samen met de Technische Universiteit Eindhoven en universiteiten in Finland, Zweden en Duitsland, onderzoek naar het hergebruik van prefab betonelementen. Daarbij wordt een nieuwe verbindingstechniek ontwikkeld, waarmee prefab betondelen eenvoudig aan elkaar bevestigd kunnen worden. Dit zorgt ervoor dat gebouwen in de toekomst niet alleen herbruikbaar zijn, maar ook weer gemakkelijk losmaakbaar en remontabel.

Daarnaast werkt Lagemaat samen met werkleerbedrijf Lucrato, dat zich onder andere richt op het refurbishen van kabelgoten uit oude gebouwen en het spijkervrij maken van kozijnhout. Hierbij staat niet alleen het uiteindelijke hergebruik van materialen centraal, maar ook de ontwikkeling van werknemersvaardigheden. Medewerkers krijgen de kans om waardevolle werkervaring op te doen terwijl zij materialen voorbereiden voor hergebruik.

Een prijswinnend project

De innovatieve aanpak bij het circulair delven van Prinsenhof A heeft geleid tot de Circular Public Award 2023. De jury, onder leiding van prof. dr. Jacqueline Cramer (hoogleraar Duurzaam Innoveren), prees het project als een voorbeeld voor de bouwsector: “Een schitterend staaltje re-use op de R-ladder, met enorme CO₂-winst en een schaalbaar model dat overal toepasbaar is.”

Nieuwe standaard

Circulair demonteren en remonteren is nog relatief nieuw, en Prinsenhof A laat zien dat het niet alleen mogelijk is, maar ook economisch en ecologisch rendabel. Dit project dient als inspiratie voor toekomstige circulaire bouwinitiatieven en bewijst dat de transitie naar een duurzame bouweconomie haalbaar is.

Bij Lagemaat geloven we in de kracht van hergebruik. Dit project is een belangrijke stap in de richting van een volledig circulaire bouweconomie. Samen met partners uit de bouw, overheid en wetenschap zetten we circulair delven op de kaart.